- اداره ثبت اسناد عبارت است از دائرة ثبت اسناد و دفتر راکد کل.

- دائرة ثبت اسناد در حوزه‌های محاکم ابتدائی که قانوناً تأسیس شده است تشکیل میشود دایرة مذکوره مرکب است از:
(اولا) از مباشرین ثبت اسناد که در محلهائی که یا مقر محکمه ابتدائی اسث [است] و یا در حوزة محکمه مذکوره واقع است معین میشوند.
(ثانیاً) از یک دفتر راکد که در تحت ریاست یکنفر مدیر در نزد محکمه ابتدائی تأسیس می‌شود.

- دفتر راکد کل که در تحت ریاست یک نفر دفتردار کل است در مرکز در تحت ادارة وزارت عدلیه تأسیس می‌شود.

- عدة مباشرین ثبت در هر محل و حوزة محکمه ابتدائی منوط بمقتضیات محل و کیفیات حوزة مذکوره میباشد و آن عده را وزیر عدلیه با‌موافقت وزیر مالیه و وزیر داخله معین نموده بمقامات لازمه پیشنهاد می‌نماید.

- مباشرین ثبت باید دارای شرایط ذیل باشند:
(اولا) تابعیت ایران.
(ثانیاً) مذهب اسلام.
(ثالثاً) سن آنها لااقل بیست و پنج باید باشد.
(رابعاً) دادن امتحان بطوریکه در مادة 8 مقرر است.

- اشخاص مفصله ذیل نمیتوانند مباشر ثبت معین شوند:
(اولا) اشخاصیکه در تحت قیمومیت شرعی هستند.
(ثانیاً) ورشکستگان بتقصیر.
(ثالثاً) مرتکبین جنایات از قبیل قتل و سرقت و غیرهما و معروفین بارتکاب جنایات که شرعاً برائت خود را حاصل نکرده‌اند.

- مباشرین ثبت نمی‌توانند با شغل خود شغلی را در ادارات دولتی یا انجمنهای بلدیه و ایالتی و ولایتی و غیرها توأم نمایند و یا شغل وکالت ‌را در محاکم عدلیه متصدی شوند.

- شغل مباشرت ثبت باشخاصی تفویض میشود که قبلا امتحان سواد فارسی و دانستن قوانین و نظامنامه راجعه بثبت اسناد را کاملا در‌حضور رئیس محکمه ابتدائی و مدعی‌العموم آن محکمه و مدیر ثبت داده باشند پروگرام آن امتحان را وزارت عدلیه مرتب و برای اطلاع اهالی در جراید‌ محل اعلان می‌نماید.

- رئیس محکمه ابتدائی صورت اشخاصی را که امتحان داده‌اند با اوراق راجعه بکیفیات امتحان نزد رئیس محکمه استیناف فرستاده‌اشخاص مزبوره را معرفی میکند و رئیس محکمه استیناف بعد از مداقه لازمه نتیجة امتحانات را بضمیمه عقیدة خود بوزیر عدلیه راپرت داده منتظر‌صدور تصدیق وزیر عدلیه برای نصب مباشر ثبت میشود.

- عزل مباشرین ثبت بعد از صدور حکم محکمه که صلاحیت حکم را دارد با وزیر عدلیه است.

- مباشرین ثبت قبل از مباشرت بشغل خودشان باید در هیئت اجتماعیه محکمه ابتدائی قسم یاد نمایند که بصحت و درستی وظایف‌خود را انجام خواهند داد.

- مباشرین ثبت در خدمت دولتی محسوب و از حیث رتبه و حقوق و کفایت خدمتی مقام معاونین منشی‌های (‌دفتردارهای) محاکم‌ابتدائی را دارند مقرری مباشرین ثبت به موجب مادة 133 معین میشود.

- مباشرین ثبت مکلفند که وظایف خود را فقط در حوزة محکمه ابتدائی متبوعه انجام بدهند و اقدامات آنها در خارج از حوزة مذکوره اثر‌قانونی ندارد ولی در حدود حوزة محکمه ابتدائی متبوعه مباشرین ثبت وظایف خود را نسبت بکلیه ارباب رجوع انجام میدهند ولو آن که اقامتگاه‌ارباب رجوع در خارج حوزه مذکوره باشد

- مباشرین ثبت مکلفند اسنادی را که نزد آنها میآورند افشا ننمایند و مضمون آن اسناد را بکسی نگویند مگر در مواردی که قانون اجازه‌میدهد تخلف از مفاد این ماده مستلزم مجازاتی میشود که در مادة 124 مصرح است.

- مباشرین ثبت مهری خواهند داشت که علامت شیر و خورشید را دارا و در زیر آن نوشته خواهد بود فلان (‌اسم) مباشر ثبت فلان جا(‌محل).

- نمونه امضاء و نمونه نقش مهر هر مباشر ثبت باید یک نسخه بدفتر راکد حوزه ابتدائیه و نسخه دیگر بدفتر راکد کل فرستاده شود که‌ضبط شده و در مواقع لازمه برای تطبیق با امضاء و مهر مباشر ثبت موجود باشد

- دفاتر ثبت باید قیطان کشیده و صفحات آن نمره دارو نمره صفحات معین و ممضی بامضای رئیس محکمه ابتدائی و عضو آن بوده ب‌مهر رسمی محکمه ممهور باشد

- دفاتر مباشرت ثبت از قرار تفصیل ذیل است:

- صفحات دفاتر ثبت و تصدیق باید طولش هفت گره و عرضش پنج گره باشد و در هر صفحه ستونی خواهد بود برای اینکه صورت‌هائی‌که از ثبت یا سوادی که از سند داده می‌شود قید شود عدد سطور را در دفاتر ثبت و تصدیق با سایر تفاصیل وزیر عدلیه با موافقت وزیر مالیه معین و ب‌جاهای لازم اعلام مینمایند.

- دفاتر فهرست باید تماماً بیک اندازه بوده و حاوی پنج ستون مفصله باشد:
‌ستون اول - برای نمرة کارگذار ابتدای هر سال شمسی تجدید میشود.
‌دوم - برای تاریخ روز و ماه سال.
‌سیم - برای اسم و شهرت و شغل و محل اقامت اشخاصی که سند آنها ثبت میشود و یا بآنها تصدیقی داده میشود.
‌چهارم - برای مضمون ثبت یا تصدیقی که میشود و حقوقی که دریافت میشود.
‌پنجم - برای قبض رسید اشخاصی که سندشان ثبت شده است یا تصدیقی گرفته‌اند یا ثبت سندی و یا سواد سندی که به آنها داده شده با قید اسم و‌شهرت و شغل قبض دهنده.

- سایر دفاتر موافق اندازه و اسلوبی ترتیب می‌شود که وزارت عدلیه معین و نمونه آنرا بجای لازم می‌فرستد دفاتر عایدات موافق قوانین‌محاسبات عمومی با استحضار وزارت مالیه باید مرتب شود.

- پس از انقضای یک سال از اتمام دفاتر ثبت و فهرست مباشر ثبت مکلف است در آخر هر دفتری عدة اسنادی را که در آن ثبت یا تصدیق‌شده و همچنین عدة اقداماتی را که فهرست شده معین و امضاء نموده دفاتر ثبت و هر دو نسخه دفتر فهرست را بدفتر راکد ثبت اسناد تسلیم نماید.

- مدیر ثبت بصحت قیدیکه در آخر دفاتر تسلیم شده بعمل آمده و بامضای مباشر ثبت رسیدگی نموده پس از تصدیق صحت و‌امضاء دفاتر مزبوره یک نسخه دفتر فهرست را بدفتر راکد تسلیم و دفتر ثبت را با نسخة دیگر دفتر فهرست بدفتر راکد کل ارسال میدارد.

- مرخصی مباشرین ثبت اسناد موافق قانون مرخصی مستخدمین دولت و باجازة رئیس محکمه ابتدائی خواهد بود ولی باید مباشر ثبت‌در حین مرخصی و همچنین در حال مرضی که مانع از تصدی شغل است یک نفر را که دارای اوصاف و شرایط مباشر ثبت باشد به محکمة ابتدائی بجای خود معرفی کرده و مسئولیت اداء خسارتی که قانوناً بر عهده او است بعهده بگیرد.

- در صورت فوت مباشر ثبت یا انفصال و یا عزل او رئیس محکمه ابتدائی فوراً دفاتر را توقیف کرده بدفتر راکد می‌فرستد و روی مهر‌مباشر با سوهان دو خطی که همدیگر را بطور عمودی تقاطع میکند کشیده آنرا از اعتبار میاندازد.

- دفتر راکد که در تحت نظارت مدیر ثبت است در نزد هر محکمه ابتدائی تأسیس میشود و مقصود از تأسیس آن حفظ نسخه از دفاتر‌فهرست و نمونه نقش مهر و امضاهای مباشرین ثبت و اسناد و اوراق راجعه بدائره ثبت اسناد است.

- مدیر ثبت از مستخدمین دولت محسوب و از حیث رتبه و مقام و اوصاف و شرایط و حقوق و تکالیف خدمتی و عزل و نصب با عضو‌محکمة ابتدائی مساوی است.

- در جاهائیکه کثرت کار اقتضاء کند مدیر ثبت معاون داشته باشد معاون او نیز از مستخدمین دولت محسوب و از حیث درجه و مقام و‌اوصاف و شرایط و حقوق و تکالیف خدمتی و غیره با منشی‌های دفتردارهای محکمه ابتدائی مساوی است.

- هر گاه مدیر ثبت معاون نداشته باشد وظایف او را در صورت مرض یا غیبت او موقتاً یکی از منشی‌های محکمة ابتدائی بانتخاب رئیس‌محکمة ابتدائی انجام میدهد.

- مدیر ثبت دارای مهر مخصوصی با علامت شیر و خورشید بوده و در زیر آن علامت نوشته خواهد بود (‌ دفتر راکد ثبت اسناد فلان محل)‌نمونه امضای هر مدیر ثبت و همچنین نمونه نقش مهر دفتر راکد باید بکلیة دفاتر راکد ثبت اسناد و دفتر راکد کل فرستاده شود که در موقع تطبیق مهر و‌امضای اسناد حاضر باشد:

- علاوه بر تنظیم دفتر راکد دفاتر مفصله ذیل در دفتر مزبور باید ترتیب شود.
(اولاً) دفتر صورتهائیکه از ثبت دفاتر فهرست باشخاص لازم از دفتر راکد داده می‌شود.
(ثانیاً) دفتر مخصوصی برای ثبت اسامی املاک موقوفه که در حوزه محکمه ابتدائی واقع است بترتیب حروف تهجی.
(ثالثاً) دفتر فهرست امور جاریه.
(رابعاً) دفتر عایدات.
‌در باب ترتیب و طرز دفاتر مدیر ثبت باجرای مقررات مادة 17 و 21 این قانون مکلف است.

- مقصود از تأسیس دفتر کل حفظ دفتر مذکوره در مادة 23 و نمونه امضاها و نقش مهر مباشرین ثبت و نمونه امضای مدیران ثبت و نقش‌مهر دفاتر راکد است.

- دفتردار کل در خدمت دولتی محسوب و از حیث رتبه و مقام و حقوق و تکالیف خدمتی با عضو محکمه استیناف مساوی است و در‌صورتیکه مشارالیه معاون داشته باشد معاون مزبور نیز در خدمت دولتی محسوب و از حیث رتبه و مقام و حقوق و تکالیف با منشی (‌دفتردار)‌محکمه استیناف مساوی میباشد.

- دفتر راکد کل دارای مهر مخصوص با علامت شیر و خورشید بوده در زیر آن نوشته خواهد بود (‌دفتر راکد کل ثبت اسناد).

- نمونه امضای دفتردار کل و نمونه نقش مهر دفتر راکد کل باید بکلیه دفاتر فرستاده شود که در مواقع لازمه موجود باشد.

- علاوه بر تنظیم دفتر راکد کل دفتردار کل مکلف است دفاتر مفصله را ترتیب بدهد:
(اولا) دفتر فهرست صورتهائی که از ثبت دفاتر باشخاص لازم از دفتر راکد کل داده می‌شود.
(ثانیاً) دفتر فهرست امور جاریه.
(ثالثاً) دفتر عایدات.
‌ترتیب دفاتر مذکوره موافق مقررات مادة 17 و 21 این قانون و دستورالعمل وزارت عدلیه میباشد.

- مباشرین و مدیران ثبت و معاونین آنها در اداره و در تحت نظارت آن محکمه ابتدائی هستند که در حوزه آن واقعند.

- محکمه ابتدائی در صورت لزوم باید بتوسط یکی از اعضای خود یا توسط مأمور مخصوص دفاتر مباشرین و مدیران ثبت حوزه خود را‌ تفتیش نموده صحت یا عدم آنرا معین و یک نسخه راپرت خود را برئیس محکمه استیناف و نسخه دیگر را بوزارت عدلیه ارسال دارد.

- مباشرین و مدیران ثبت و معاونین آنها و همچنین دفتردار کل و معاون او در مورد تقصیرات راجعه بشغل خودشان موافق قوانینی که ‌برای صاحبمنصبان و مستخدمین عدلیه مقرر است مورد مسئولیت و مؤاخذه میشوند و در صورتیکه خیانت یا جنایتی از آنها ناشی شود موافق ‌قوانین بمحکمة که صلاحیت رسیدگی را دارد جلب و محاکمه میشوند.

- در صورتیکه از مباشر ثبت یا مدیر و یا معاون او رفتاری مشاهده شود که شایسته مقام آنها نبوده و در انظار عامه رکیک و قبیح باشد (‌ولو ‌این که آن رفتار از اشخاص مذکوره در خارج از خدمت ناشی شود) اطلاعات راجعه بآن نوع رفتار و اعمال اشخاص مذکوره توسط رئیس محکمه‌ابتدائی یا مدعی‌العموم آن محکمه بمحکمة ابتدائی پیشنهاد شده محکمة مذکوره بعد از خواستن توضیحات از متهم و رسیدکی [رسیدگی] در جلسه اداری ‌محکمه رأی خود را در ابقا یا انفصال مباشر یا مدیر ثبت اظهار میدارد و در موارد مقتضی اقدامات لازمه را بلاتأخیر برای ضبط اسنادی که متعلق بمردم در مباشرت ثبت امانت است بعمل می‌آورد رأی محکمه ابتدائی با تمام اسناد و نوشتجات نزد رئیس محکمة استیناف فرستاده میشود مشارالیه‌ رأی خود را ضمیمه رأی محکمه ابتدائی نموده مراتب را بوزارت عدلیه پیشنهاد می‌نماید انفصال محکوم منوط بصدور حکم وزیر عدلیه است و‌حکم وزیر عدلیه قابل شکایت نیست.

- شکایاتی که از مباشرین یا مدیر ثبت راجع بامتناع آنها از ثبت اسناد یا راجع به ثبت سندی و یا تخلف آنها از وظایف قانونی خودشان ‌می‌شود در آن محکمة ابتدائی باید رسیدگی شود که مباشرین و مدیرهای ثبت در حوزه آن واقعند.

- هر گاه شکایات مذکوره در ماده قبل از معاونین مدیر ثبت باشد در صورتظکه مدیر ثبت حاضر باشد خودش بشکایات مذکوره رسیدگی‌کرده آنچه را که موافق مادة 39 از خصایص محاکمه است بدانجا ارجاع مینماید ولی در صورت مرض یا غیبت مدیر ثبت کلیه شکایات از معاون او‌راجع بمحکمه ابتدائی متبوعه است.

– شکایت ‌نامه از مباشرین یا مدیر و یا معاون او باید در مدت دو هفته از تاریخ وقوع ماده شکایت بمحکمه ابتدائی داده شود.

- یک نسخه شکایت‌ نامه بخود متشکی عنه و دیگری بمحکمه ابتدائی داده میشود و متشکی عنه مکلف است که شکایت ‌نامه را در‌مدت یک هفته یا توضیحاتی که لازم میداند بمحکمه متبوعه بفرستد محکمه مزبوره در صورت لزوم طرفی را که با شاکی در معامله یا ترتیب سندی ‌شرکت داشته از شکایت شاکی مطلع نموده ضمناً روز رسیدگی را اعلام میدارد.

- در صورتیکه محکمه ابتدائی بعد از رسیدگی امتناع مباشر ثبت را از ثبت اسناد تصدیق کند شاکی میتواند در مدت دو هفته از تاریخ ‌اعلام حکم محکمه باو حکم مذکورراستیناف [مذکور را استیناف] نماید ولی هر گاه محکمه ابتدائی ثبت سندی را که مباشر ثبت نموده است یا تصدیقی را که داده است ‌تأیید نماید شاکی میتواند بجهت تکذیب اعتبار آن ثبت یا تصدیق در محکمه که صلاحیت رسیدگی را دارد از ثبت آن سند اقامه دعوا نماید.

- بادعای خسارت از مباشر و مدیر ثبت و معاون او در محکمه ابتدائی متبوعه آنها رسیدگی میشود.

- مشاغل مباشرین ثبت از قرار تفصیل است:

- در موارد ثبت یا تصدیق باید جهات ذیل قویاً رعایت شود:
‌اولا - تاریخ سال و ماه و روز و در مواقع لازمه ساعت.
‌ثانیاً - اسم شخص و اسم پدر و شهرت در صورتیکه باشد و محل اقامت مباشر ثبت.
‌ثالثاً - امضای او.

- در مواردی که مباشر ثبت صورتی از ثبت دفاتر یا سوادی از اسناد یا تصدیقی میدهد ذیل صورت و سواد و تصدیق را امضا و مهر کرده‌ نمرة دفتر را در آنها قید کرده تاریخ دادن آنها را صریحاً در خود صورت یا سواد یا تصدیق با تمام حروف مینویسد.

- هر گاه صورت و سواد و تصدیق در روی چند ورق نوشته شده باشد باید اوراق مذکوره قیطان کشیده و ممهور و نمرة صفحات معین و ب‌امضای مباشر ثبت ممضی باشد.

- امضای اشخاص در اسناد و تصدیقات و همچنین قبض رسیدی که در وقت گرفته صورت و سواد و تصدیق میدهند در صورتیکه ب‌زبان غیر فارسی باشد باید بزبان فارسی ترجمه و توسط مباشر ثبت تصدیق شود و هر گاه مباشر ثبت آن زبان خارجه را نداند ترجمه را بتصدیق عالم ‌به آن زبان رسانیده امضای مترجم را تصدیق میکند.

- اسامی اشخاص که اسناد خود را برای ثبت می‌آورند یا تصدیقی میخواهند و یا سندی را امضاء می‌نمایند باید با قید محل اقامت و شغل‌آنها بطوری صراحتاً نوشته شود که در هویت آنها تردیدی حاصل نشود.

- هر گاه مباشر ثبت در هویت اشخاص شکی داشته باشد باید توسط دو نفر معروف خود که طرف اعتماد او باشند تحقیقات لازمه بعمل ‌آورد تحقیقات مذکوره را در دفتر و همچنین در خود اسناد و تصدیقاتی که می‌دهد قید می‌کند در معاملات راجعه به غیر منقول تحقیقات باید توسط سه‌نفر معروف و معتمد بعمل آید.

- در صورتیکه مباشر ثبت نتواند بوسیله مذکوره در مادة قبل هویت اشخاص را معلوم کند این نکته را در سند و تصدیق و دفتر قید کرده ‌وسایل دیگری را که بواسطه آن هویت اشخاص را معلوم کرده ذکر می‌نماید.

- وقتی که مباشر ثبت سندی راجع بنفع خود یا کسانی که در تحت ولایت یا وصایت یا قیمومیت او واقعند یا با او قرابت نسبی تا درجة ‌چهارم یا سببی تا درجه سیم دارند یا در خدمت او هستند ثبت می‌نماید باید بمطلعین که در سایر اسناد مقرر است دو نفر دیگر که معتمد بوده و‌اصحاب معامله را میشناسند منضم کرده با حضور ایشان سند را ثبت کرده بامضای ایشان نیز برساند و الا آن ثبت نسبت بمواد و مواردیکه بنفع‌ اشخاص مزبوره راجع است از درجه اعتبار ساقط است.

- اسناد باید کلمه بکلمه من‌البدو الی‌الختم متناً و هامشاً بلاتفاوت مطابق با اصل ثبت شود.

- مباشر ثبت نمیتواند اسناد اشخاصی را که طرفین یا یک طرف معاملة آنها غیر بالغ یا مجنون یا سفیه هستند یا بواسطه ورشکستگی‌ممنوع از تصرفند ثبت نماید مگر اینکه ولی آنها آن معامله را کرده باشد و همچنین نمیتواند اسنادی را که موضوع معاملة آنها از موقوفات یا از مشترکات ‌عمومی یا مجهول‌المالک یا از املاک و اموال دولت بی‌اذن دولت است ثبت نماید و هر گاه در صلاحیت اشخاص شک داشته باشد باید بواسطه سه‌نفر در اموال غیر منقول و دو نفر در اموال منقوله تحقیق کرده و مراتب را ثبت نماید.

- اشخاصی که توسط آنان تحقیقات مزبوره در مادة قبل بعمل می‌آید باید بالغ و امین و معروف مباشر ثبت باشند هر گاه مباشر ثبت آنها را ‌نشناسد باید تصدیقی در باب هویت خودشان از یکی از ادارات رسمی ابراز نمایند.

- هر گاه اشخاص مطلع یکی از صفات مفصله ذیل را دارا باشند ثبت اسناد از درجه اعتبار ساقط است:

- مباشر ثبت نمیتواند برای ثبت اسنادی را قبول کند که موضوع آن و معامله که شده است مخالف قوانین شرع و مملکت باشد و الا ثبت ‌از درجه اعتبار ساقط است.

- هر گاه اصحاب معامله یا مطلعین زبان فارسی را ندانند و مباشر ثبت نیز زبان آنها را نداند حضور مترجم لازم است.

- در دفتر ثبت علاوه بر مندرجات مادة (48) اسامی مطلعین و و سائل تحقیق هویت آنها و هویت اصحاب معامله و همچنین اسنادی که ‌اصحاب معامله یا مطلعین در اثبات هویت خودشان ابراز مینمایند و وکالتنامه مصدقه و کلا باید صریحاً بعد از ثبت سند قید شود و نیز باید اسامی‌اشخاصیکه حق گرفتن صورت را دارند قید شود.

- تصدیقنامه هویت و وکالتنامه در مباشرت ثبت ضبط و در روی آنها تاریخ سال و ماه و روز و نمرة ثبت دفتر قید شود.

- مباشر ثبت قبل از ثبت سند حقی که بآن تعلق میگیرد باصحاب معامله یا وکلاء آنها اعلام مینماید و بعد از تحصیل رضایت آنها سند‌را ثبت میکند.

- ثبت اسناد باید بزبان و خط فارسی باشد و سندی که بغیر زبان یا خط فارسی است باید مطابقت ترجمه آن با اصل بدواً بتصدیق عالم ‌بآن زبان یا خط رسیده ترجمه مصدقه را مباشر ثبت قبول و ثبت نماید و اگر فقط امضاء سند بغیر خط فارسی باشد باید بتصدیق عالم بآن خط ‌فارسی نوشته و بامضای آن عالم رسیده برای ثبت قبول شود.

- ثبت باید خوانا بوده و اعداد راجعه بمبلغ و تاریخ و نمره لااقل باید یک مرتبه با تمام حروف نوشته شود و همچنین تاریخ و نمره باید با‌تمام حروف در روی سندی که ثبت شده است نوشته شود.

- فاصله سطور از همدیگر باید بیک اندازه بوده سطور در یکجا شروع شده و در یکجا ختم شود بالا بردن سطور در آخر سطر اکیداً‌ ممنوع است باید هر جا که سطر بانتها رسید مباشر ثبت بقیه مطالب را بسطر نو ببرد جای سفید و تصحیح و اضافه جایز است فقظ [فقط] به شرایط ذیل:

- تراشیدن و پاک کردن بهر نحوی از انحاء در دفتر ثبت اسناد بکلی ممنوع است هر گاه تخلف از مفاد این ماده بشود کلمات تراشیده و‌همچنین کلیه آنچه که در محل پاک شده نوشته شده است از درجه اعتبار ساقط است و مباشر ثبتی که مرتکب این خلاف قانون شده است موافق مادة81 و 121 مجازات میشود.

- ثبت سند برای اصحاب معامله یا وکلای آنها در حضور مطلعین قرائت و با اصل سند مقابله و با امضای آنها تصدیق میشود.

- اصحاب معامله که قرائت ثبت دفتر را بی‌حضور مطلعین اصتماع[استماع] نموده‌اند در وقت امضای ثبت باید اعلام نمایند که ثبت را قرائت کرده یا‌قرائت آنرا استماع کرده‌اند و مراتب باید در دفتر قید شود.

- در صورتیکه اصحاب معامله اشخاص کر یا کور یا گنگ باشند حضور مطلعین در قرائت و معامله ثبت سند لازم است.

- اشخاصیکه سواد دارند میتواند خودشان ثبت سند را خوانده رضایت خود را اعلام نمایند، و این نکته باید قبل از امضای ایشان در دفتر ‌قید شود.

- در مواردی که معامله راجع باشخاصی است که هم کرند و هم بیسواد بعلاوه مطلعین معمولی باید شخصی هم که طرف اعتماد آنها‌ست و میتواند با آنها باشاره حرف بزند دعوت شود و شخص مذکور باید جامع تمام شرایط مندرجه در مادة 59 باشد بجز شرایط فقره چهارم که ‌مانع از دعوت او نخواهد شد.

- مباشر ثبت باید بتوسط سئوالاتیکه راجع بموضوع سند است یقین حاصل نماید که شخص کر و بیسواد اشاراتی را که باو میشود ‌میفهمد.

- اشخاصی که هم کر و هم گنگ بوده و قادر بر قرائت باشند و طرف معامله هستند باید بعد از خواندن ثبت دفتر با خط خودشان در دفتر ‌بنویسند که ثبت را خواندند و رضایت‌نامه دارند.

- در موردی که اشخاص مذکوره در مادة قبل سواد نداشته باشند باید بعلاوه شخصی که باشاره با آنها حرف میزند نیز شخصی را‌دعوت کرد که این اشارات را می‌فهمد این شخص باید جامع شرایط مطلعین باشد بجز شرایط فقره چهارم که مانع از پذیرفتن او نیست.

- بعد از اجرای ترتیبات فوق‌الذکر ذیل ثبت را در خود دفتر ثبت اصحاب معامله و مطلعین و مباشر ثبت امضاء میکند.

- هر گاه طرف یا طرفین معامله بواسطه بیسوادی یا جهات دیگری نتوانند امضاء نمایند شخص دیگری به امر ایشان امضا نموده و‌مطلعین نیز جهت را قید و امضاء مینمایند.

- هر گاه طرف معامله بواسطه مرض سخت یا موانع مشروع دیگری نتواند در مباشرت ثبت حاضر بشود، مباشر ثبت میتواند در خارج از‌ساعاتی که برای کار در مباشرت معین شده در منزل آن شخص حاضر شده با رعایت تمام ترتیبات مقرره وظایف خود را انجام بدهد.

- برای اینکه تاریخ ثبت بیشتر ثابت و مصون از تغییر باشد مباشر ثبت همه روز هنگام بسته شدن مباشرت تمام دفاتر را میبندد مقصود از‌بستن دفاتر آنست که مباشر ثبت در ذیل آخرین سطر تاریخ روز و ماه و سال را گذاشته امضاء مینماید تخلف از مفاد این ماده مستوجب مجازاتی‌میباشد که در مادة 131 مقرر است.

- هر گاه بواسطه تقصیر مباشر ثبت سندی را از اعتبار افتاده باشد مشارالیه باید بعلاوه مجازات مقرره از عهدة مصارف ثبت آن سند بر‌آید.

- مقصود از ثبت اسناد موافق ترتیباتی که در این قانون مقرر است رسمی کردن اسناد ثبت شده است یعنی قطعی کردن تاریخ سند و ضبط‌خط و مهر و اقرار و حفظ مندرجات سند از تغییر و تبدیل.

- سند رسمی از جهات مذکوره در مادة قبل در محاکم عدلیه معتبر و در مقام دعوا محل اعتماد است بنا بر این کسیکه بر علیه او سند ‌رسمی ابراز می‌شود نمیتواند اظهار بی‌اطلاعی یا شبهه و تردید نسبت به آن سند نماید فقط در مقام رد سند یا باید مجعول بودن آن را مدلل نماید و یا‌ ثابت کند که سند رسمی بجهتی از جهات قانونی از اعتبار افتاده است.

- قواعد مقرره در مواد 48 و 52 و 66 و 68 در موقع دادن صورت ثبت سند و سواد نیز لازم‌الرعایه است و الا صورت و سوادی که داده ‌میشود از درجة اعتبار ساقط است.

- صورت ثبت سند فقط باشخاصی داده میشود که در دفتر ثبت معین شده یا بوکلا و یا بوراث آنها و یا بالاخره باشخاصی که آن‌ حق به آنها منتقل شده انتقال حق را بخود ثابت نمایند در مواردی که صورت ثبت سند باشخاصی داده میشود که حق گرفتن صورت را ثابت کرده‌اند ‌ولی اسم آنها در سند قید نشده است و همچنین در مواردی که صورت موافق مادة 86 بحکم محکمه داده میشود باید نکات مذکوره در دفتر و‌ صورتی که داده میشود قید شود.

- اشخاصی که در مادة قبل مذکور نیستند فقط بحکم محکمه که صلاحیت حکم را دارد میتوانند صورت بگیرند.

- کسانی که خود حق گرفتن صورت ثبت یا سواد سند را داشته و صورت یا سوادی سابقاً گرفته‌اند میتوانند نسخه دوم و سیم و هکذا از ‌مباشرت ثبت بگیرند مباشر ثبت آن را داده و چندم بودن آنرا در نسخه که داده در دفتر قید میکند.

- مباشرین ثبت نمیتوانند سواد سندی را که در دفاتر ثبت شده بکسی غیر از اشخاصیکه حق گرفتن صورت را دارند بدهند.

- مباشرین ثبت نمیتوانند باشخاصیکه حق گرفتن صورت یا سواد را ندارند در باب اسنادی که ثبت میشود اطلاعات یا توضیحات ‌بدهند مگر در موارد مفصله ‌الذیل:

- مباشر ثبت تصدیق مطابق بودن صورت ثبت دفتر را با اصل ثبت و سواد سند را با اصل سند با ترتیبات مقرره بعمل میآورد.

- دادن صورت ثبت سند یا سواد سند هر دفعه باید در دفتر قید شده و نیز تصریح شود که بکی داده شده است.

- اشخاصیکه صورت ثبت سند را میگیرند باید رسید آنرا در دفتر فهرست مباشرت ثبت نوشته و امضاء نمایند.

- صورتیکه موافق قواعد مقرره نوشته و داده شده است حکم خود ثبت دفتر و اصل سند را دارد و همچنین سوادی گه [که] با رعایت ترتیبات‌قانونی داده شده است حکم اصل سند را دارد مادامی که مطابق نبودن صورت را با ثبت دفتر یا ثبت دفتر را با اصل سند یا مطابق نبودن سواد را با اصل‌سند طرفی که بعلیه او آن صورت یا سواد ابراز شده است ثابت ننموده ولی در مواردی که قانون ابراز اصل سند را تقاضا میکند ابراز صورت یا سوادی‌که از مباشرت ثبت اسناد گرفته شده است بجای اصل جایز نیست.

- تصدیقاتیکه مباشرین ثبت بموجب خواهش ارباب رجوع میتوانند بدهند در موارد مفصله‌الذیل:
‌اولاً - تصدیق مطابق بودن سواد با اصل سند.
‌ثانیاً - تصدیق اصالت امضاء.
‌ثالثاً - تصدیق این که در چه تاریخ سندی در دفاتر ثبت ثبت شده است.
‌رابعاً - تصدیق اظهاریکه از طرف شخصی توسط مباشر ثبت بشخص دیگری شده است.
‌خامساً - تصدیق هویت.
‌سادساً - تصدیق حیات.

- تصدیق زنده بودن کسی را وقتی مباشر ثبت می‌تواند داد که یقین داشته باشد آن شخص در حال حیات است و اگر محتاج بتشخیص‌هویت او باشد اقداماتی را که در تشخیص هویت مقرر است بعمل می‌آورد و باید در تصدیق‌نامه تصریح کند که تا چه تاریخ و بکدام وسیله یقین به‌حیات آن شخص داشته و چه اقدام در اطلاع به حیات یا تشخیص هویت او نموده است.

- در موارد تصدیق مطابق بودن سواد با اصل سندی که بمباشر ثبت ارائه میشود مشارالیه باید سواد را با اصل مطابق نموده و در تصدیق‌قید کند که چه کس اصل را باو ارائه داده و سواد از اصل برداشته شده است یا از سواد دیگری و در اصل یاسواد جای تراشیده یا پاک شده یا کلمات زیاد‌شده و یا ملاحظات مخصوص دیگری بوده یا نه.

- تصدیق اصل بودن امضاء از قرار ذیل بعمل میآید: هر گاه سندی را طرفین یا طرف در حضور مباشر ثبت امضاء نکرده‌اند یا باید در‌حضور او امضا کنند و یا باید در حضور او اقرار نموده اقرار خود را امضاء نمایند.

- تشخیص هویت اشخاصی که تصدیق اصالت امضاء میخواهند و مباشر ثبت آنان را نمی‌شناسد بترتیبی که در مادة 53 و 54 معین شده‌است بعمل میآید و تصدیق اصل بودن امضاء را مباشر ثبت در روی اصل سند نوشته و امضاء میکند.

- تصدیق اینکه در چه تاریخ سندی در دفاتر ثبت اسناد ثبت شده است در روی خود سند بهعمل میآید و قید میشود که چه شخص آن‌سند را آورده بود و در چه تاریخ و بخواهش چه شخص یا چه اشخاص آن سند در دفتر ثبت اسناد ثبت شده است.

- در صورتیکه شخصی بخواهد بطرف خود ایفای حقی یا ادای تکلیفی را اعلام نماید ممکن است که آن اعلام را توسط مباشر ثبت بعمل آورد مثلا اعلام موجر به مستأجر در تخلیه خانه یا اظهار طلبکار بمقروض در تأدیه دین ولی در کلیه این موارد باید اعلام برای نیل بمقصودی‌نباشد که بر خلاف قوانین است.

- مباشر ثبت در این موارد تصدیقنامه اعلامی را که بتوسط او بعمل آمده است بهر یک از طرفین که بخواهند می‌دهد و جواب طرف‌را با اظهاری که باو ابلاغ شده است در تصدیقنامه میتوان قید نمود ولی مشروط بر اینکه یا طرف خودش آن قید را بخواهد و یا رضایت خود را ابراز‌و امضاء نماید.

- در صورتیکه طرف غائب باشد یا بواسطه مرضی یا جهات مشروع دیگری یا بلاعذر مباشر ثبت را نپذیرد یا پذیرفته جوابی باظهار‌او ندهد مباشر ثبت بخواهش رجوع‌کننده میتواند مراتب را تصدیق نماید.

- تصدیق هویت کسی بدینطور بعمل میآید که بدواً باید مباشر ثبت یقین کامل حاصل کند شخصی که تصدیق میخواهد فی‌الواقع‌خود او است و هر گاه تصدیق خواهنده را نشناسد باید موافق مادة 53 و 54 اقدامات لازمه در تشخیص هویت مشارالیه و حصول اطمینان بعمل آورد‌در این نوع تصدیقات باید مباشر ثبت تصریح کند که در چه تاریخ برای او یقین حاصل شده است که شخص تصدیق خواهنده خود او است و اقداماتی‌را که برای تشخیص هویت او کرده است در تصدیقنامه قید کند.

- تصدیقاتی که مباشر ثبت موافق شرایط مقرره در قانون میدهد در محاکم و ادارات دولتی معتبر و محل اعتماد است مگر این که کسیکه بر علیه او تصدیق مباشر ثبت ابراز میشود مجعول بودن تصدیقنامه را مدلل کند.

- در هر تصدیقی که مباشر ثبت میدهد باید اسم اشخاص و شهرت و محل اقامت آنان و تاریخ سال و ماه و روز و در صورت لزوم ساعت ‌و مضمون اقرار یا اظهار نوشته شود و در دفتر فهرست مباشرت ثبت تمام نکات مزبوره صریحاً قید میشود.

- مباشرین ثبت می‌توانند در حضور شهود اسنادی را که در مباشرت ثبت امانت میگذارند قبول نماید هر گاه صاحب امانت بخواهد‌امانت خود را در پاکت ممهور بمباشرت ثبت بسپارد باید در حضور دو نفر شاهد یا زیادتر صورت مجلس راجع باسناد نوشته شده و اسناد مذکوره در‌لف پاکت گذارده و مهر شده بمباشرت تودیع شود.

- مباشر ثبت قبض رسیدی نوشته خودش و اشخاصی که شاهد قضیه بوده‌اند امضاء مینمایند و رسید را در دفتر فهرست ثبت میکنند.

- هر گاه ارباب رجوع بقبض رسید اکتفا نکرده بخواهند که در حضور شهود صورتمجلس نوشته شده تمام سند متناً و هامشاً در آن‌صورت قید شود و اگر اسناد در لف پاکت سر بمهر است شکل ظاهری پاکت و مهر تصریح شود مباشر ثبت مکلف است که آن تقاضای ارباب رجوع را‌ایفا نموده صورت مذکور را ترتیب داده بعد از امضای خودش و صاحب امانت و شهود صورت مذکور را مشارالیه در دفتر ثبت اسناد با ترتیبات مقرره‌ثبت نموده بصاحب امانت بدهد.

- اشخاصی که امانات خود را پس میگیرند باید استرداد آنرا در حضور دو نفر شاهد معتمد در دفتر فهرست مهر و امضا نمایند و امانات ‌فقط وقتی مسترد میشود که قبض رسید یا صورتمجلس را اعاده دهند یا صورت آنرا بترتیبی که در باب صورتهای اسناد تصریح شده تسلیم و یا‌حکم محکمه را صلاحیت دارد ابراز نمایند.

- اشخاصی که قبض رسید یا صورتمجلس و یا صورت اسناد مذکوره را برای استرداد امانات ابراز مینمایند و معروف مباشر ثبت ‌نیستند باید حق خودشان را در گرفتن امانات ثابت نمایند.

- مشاغل مدیرهای ثبت از قرار تفصیل است:

- دفتردار کل مکلف است دفتر راکد کل را موافق نظامنامه که وزیر عدلیه مرتب مینماید تنظیم نماید و صورت ثبت دفاتری را که در دفتر‌راکد کل مضبوط است باشخاص ذیحق بدهد.

- معاونین مدیر دفتر راکد و دفتردار کل به آنان در انجام مشاغل مرجوعه کمک می‌نمایند ولی صورت ثبت دفاتر و سواد اسناد راجعه ب‌دفاتر را فقط وقتی معاونین مزبوره می‌توانند باشخاص لازم بدهند که مدیر یا دفتردار کل غائب باشند و در این موارد باید معاونین موافق قوانین که برای‌مباشرین ثبت مقرر است رفتار نمایند.

- حقوقی که مباشرین ثبت اسناد دریافت میدارند بر دو نوع است:
‌حقوق نسبی و حقوق ثابت
‌حقوق نسبی باسنادی تعلق می‌گیرد که متضمن نقل و انتقال اموال باشد.
‌حقق ثابت باسنادی تعلق میگیرد که موضوع آن نقل و انتقال اموال نباشد.

- تعرفه مخصوصی برای تعیین حقوقی که در اداره ثبت اسناد دریافت میشود منضم باینقانون میباشد.

- هر گاه هر دو طرف معامله برای استفاده قانونی باداره ثبت اسناد رجوع نمایند حقوق مقرره را بالمناصفه میپردازند و الا فقط طرفی که ‌باداره مذکوره رجوع میکند ولی هر گاه اصحاب معامله قراری در باب تأدیه حقوق مابین خودشان داده باشند موافق قرارداد آنان باید رفتار شود.

- پس از ثبت سند مباشر ثبت مبلغ دریافتی را با تمام حروف در ذیل ثبت سند در دفتر و در روی سند می‌نویسد ولی در صورتیکه معادل‌ وجه دریافتی بر روی سند تمبر دولتی الصاق شده باشد نوشتن وجه در روی سند لازم نیست.

- در خصوص دریافت حقوق دولتی مباشرین ثبت مکلف نیستند اسناد را در نوع و طبقه که طرفین اظهار میدارند قرار دهند و همچنین‌نباید بواسطه تأویلات و تفسیرات خودسرانه آن چه را که در مفاد عبارات اسناد مفهوم نمیشود فرض نمایند بلکه باید نوع حقیقی سند را مأخذ ‌قرارداده موافق تعرفه حقوق دولت را دریافت کنند.

- مباشر ثبت حق دارد صحت اقراراتی را که در حضور او میشود و همچنین صحت مندرجات اسناد را برای حفظ حقوق دولتی تفتیش ‌و تحقیق نماید.

- ترتیب محاسبات اداره ثبت اسناد و تفتیش آن موافق محاسبات عمومی دولتی است، و وزیر عدلیه با موافقت وزیر مالیه دستورالعمل‌اجرای آنرا مرتب و ابلاغ می‌نمایند.

- هر گاه اجزای اداره ثبت اسناد یکی از تقصیرات مفصله ذیل را مرتکب شوند از شغل خود معزول و بهیچ خدمت دولتی قبول ‌نمیشوند به علاوه از دو سال الی چهار سال محبوس خواهند شد:

- هر گاه اجزاء ادارة ثبت اسناد سندی را بدون تحقیق هویت اشخاص یا با عدم علم بصلاحیت اصحاب معامله یا با علم بعدم قابلیت‌موضوع معامله ثبت کنند از شغل خود معزول و بهیچ خدمت دولت قبول نمی‌شوند.

- هر گاه اجزاء اداره ثبت اسناد سندی را که مفاد آن مخالف قوانین مقرره است ثبت کنند از ششماه الی یکسال از شغل خود منفصل‌می‌شوند.

- هر گاه اجزاء اداره ثبت اسناد صورت ثبت یا سواد سندی را بکسانیکه در این قانون رخصت داده نشده بدهند یا خود اسنادیکه نزد‌آنان می‌آورند افشا نمایند یا مضمون آنها را بکسانیکه حق ندارند توضیحات یا اطلاعات دهند از شغل خود معزول شده و بهیچ خدمت دولتی قبول ‌نخواهند شد.

- هر گاه اجزاء اداره مزبوره تصدیقاتی بدهند که مخالف واقع باشد از شغل خود معزول شده و بهیچ خدمت دولتی قبول نخواهند شد.

- هر گاه اجزاء اداره ثبت اسناد سندی را که در اداره سربسته تودیع شده باز کنند از شغل خود معزول شده و بهیچ خدمت دولتی قبول‌نگردیده و از یکماه الی ششماه محبوس میشوند و هر گاه خود یا مضمون سند تودیع شده را بکسانی که حق استرداد آنرا ندارند ارائه یا افشاء کنند‌از شغل خود معزول شده و بهیچ خدمت دولتی قبول نشده بعلاوه از ششماه الی یکسال محبوس خواهند شد.

- هر گاه اجزاء ادارة مزبوره وجه ثبت را زیاده بر مقداری که قانوناً مرخصند نگاهداشته بخزانه عاید ندارند باید بقدر آنچه زائد بر‌قدر قانونی نگاه داشته‌اند از مقرری خود روی آن گذاشته بخزانه دولت تسلیم کنند.

- هر گاه اجزاء اداره ثبت اسناد وجه ثبت را عمداً کمتر از تعرفه اخذ نمایند در دفعه اول دو مقابل آنچه کسر گرفته‌اند و در دفعه دوم سه‌مقابل و در دفعه سوم چهار مقابل از مقرری آنها مسترد بخزانه دولت میشود و اگر مقرری نداشته یا کفایت نکند در هر یک از صور مزبوره در مقابل هر‌یک تومان یک روز حبس خواهند شد و در دفعه چهارم علاوه بر ترتیب مقرر در دفعه سوم از شغل خود نیز منفصل میشوند.

- هر گاه معلوم شود یکی از اجزاء اداره مزبوره بعد از اخذ حقوق دولت تمام یا قسمتی از آنرا پنهان کرده از شغل خود معزول شده و ب‌هیچ خدمت قبول نمیشود بعلاوه از ششماه الی یک سال مقرری او مسترد و از شش ماه الی یک سال محبوس می‌شود.

- هر گاه اجزاء اداره ثبت اسناد علاوه بر تعرفه وجهی اخذ کرده و بحساب دولت نیاورده باشند موافق مادة 128 مجازات می‌شوند و اگر‌زیاده را بحساب دولت آورده‌اند بواسطه غفلت موافق مادة 131 مجازات میشوند و در هر دو صورت زیاده بصاحبش مسترد می‌شود.

- هر گاه اجزاة ادارة مزبوره مقررات این قانون را در اصلاح جای سفید و کلمات زایده و عده و فاصله و توافق سطور و سایر ترتیبات مقرره ‌در مادة 67 و 80 و همچنین دستورالعملهای وزارت عدلیه را در ترتیب دفاتر رعایت ننمایند در دفعه اول ثلث مقرری ‌یکماهة آنان و در دفعه دویم مقرری ‌یکماهه تمام مقطوع و در دفعه سوم شش ماه از این خدمت منفصل میشوند.

- هر گاه اجزاء ادارة مزبوره بواسطة تأخیر از وقت حضور یا غفلت و مسامحه امور اداره را معوق و معطل دارند در دفعه اول اخطار کتبی ‌و در دفعه دوم اخطار کتبی با قید دو ورقه [در ورقه] خدمت و در دفعه سوم و چهارم و بعد از آن بهر دفعه بکسر مقرری یک‌ماهه مجازات می‌شوند.

- مقرری اجزاء اداره ثبت اسناد موافق قانون مقرری مأمورین و مستخدمین دولتی معین میشود.

- علاوه بر مقرری مذکور اضافه از محل عایدات مباشرت ثبت همه ‌ماهه برای مباشرین ثبت مقرر میشود و مقدار آن نباید کمتر از صدی‌دو و بیشتر از صدی چهار عایدات مباشرت ثبت باشد و اضافه هر محلی را نظر بمقتضیات آن محل وزیر عدلیه بموافقت وزیر مالیه معین و بمقامات لازمه پیشنهاد میکند.

- هر ماه عشر مقرری هر یک از اجزاء ادارة ثبت اسناد و عشر آنچه علاوه بر مقرری از عایدات بآنان داده می‌شود در صندوق عدلیه بعنوان ذخیره برای آنها محفوظ خواهد شد.

- هر گاه یکی از اجزاء مرتکب تقصیری شده که بر حسب این قانون مستلزم کسر مقرری او است از وجهی که برای او ذخیره شده تأدیه‌خواهد شد و در صورت عدم کفایت از مقرری آنان مسترد میشود.

- هر یک از اجزاء که تا آخر سال مرتکب تقصیری که موجب انفصال یا کسر مقرری است نشده بحسب تقاضای خود او نصف آنچه در‌آنسال برای او ذخیره شده باو داده می‌شود و در صورت انفصال یا وفات تمام ذخیره بعد از تأدیه حقوق متعلقه بآن بخود یا وارث او داده میشود.

- حقوقی که در ادارة ثبت اسناد برای اعمال مقرره اخذ میشود از قرار تفصیل ذیل است:

- دایره ثبت اسناد در حوزة محاکم ابتدائی که قانوناً تشکیل شده تأسیس خواهد شد و وزارت عدلیه قبل از تأسیس دایره ثبت اسناد در‌محلی باید بدواً بودجه آنرا از مقام مفنین گذرانیده بعد اقدام در تأسیس دایره مزبوره بنماید.